Wiele osób zetknęło się z nazwą Auschwitz II – Birkenau, ale nie wszyscy zdają sobie sprawę z brutalnej historii tego miejsca. Największy niemiecki obóz zagłady, który działał regularnie od marca 1942 do października 1944 w ramach tzw. „ostatecznego rozwiązania” kwestii żydowskiej. Auschwitz II – Birkenau to jedno z najokropniejszych miejsc na ziemi, związane z tragiczną historią Holokaustu. Budowę tego obozu rozpoczęto w październiku 1941 roku siłami więźniów i jeńców radzieckich, osadzonych w Auschwitz. Decyzję tę wydał sam Heinrich Himmler podczas swojej pierwszej wizytacji obozu Auschwitz w marcu tego roku. Dla wielu ludzi Auschwitz II to synonim potworności i cierpienia, a jego historia stanowi niezatarte piętno na kartach historii.
Auschwitz II – Birkenau: Liczby Niezapomniane
Zakres tej tragedii jest trudny do pojęcia – około 1 milion ludzi straciło życie w obozie, z czego ponad 90% stanowili Żydzi. To jednak nie tylko oni padli ofiarą; także około 70 000 Polaków, 20 000 Cyganów, jeńcy radzieccy oraz więźniowie innych narodowości znaleźli tu śmierć.
Makabryczne Realia Obozu
Birkenau stał się miejscem masowej eksterminacji, osiągając status największego niemieckiego obozu zagłady. Tutaj, specjalnie zaprojektowane komory gazowe wraz z krematoriami odegrały kluczową rolę w tragedii, zaczynając od prowizorycznych w adaptowanych domkach chłopskich, aż do specjalnie wzniesionych budowli.
Dowódcy Obozu
W okresie autonomicznym obozu (listopad 1943 – listopad 1944) rządzili dwaj komendanci:
- SS-Sturmbannführer Friedrich Hartjenstein (listopad 1943 – 8 maja 1944)
- SS-Hauptsturmführer Josef Kramer (8 maja 1944 – 25 listopada 1944)
Architektura i Struktura Obozu
Obszar i Ogrodzenie
Obozowa przestrzeń zajmowała obszar prostokąta o imponującej powierzchni około 140 hektarów. Całość była otoczona zewnętrznym ogrodzeniem z drutu kolczastego pod napięciem, stanowiąc nieprzeniknioną barierę dla więźniów. Również wewnętrzne sektory, na które podzielono obóz, były otoczone takim samym ogrodzeniem.
Różnorodność Budowli
Do końca 1944 roku powstało około 300 różnych budynków na terenie obozu. Baraki, latryny, wartownie, komory gazowe – to tylko niewielki fragment z imponującej liczby konstrukcji, które tworzyły kompleks Auschwitz II.
Budowa Krematoriów
Niemiecka firma Hoch und Tiefbau AG z katowickiego oddziału podjęła się budowy tych przerażających obiektów. Krematoria II i III posiadały podziemne rozbieralnie i komory gazowe, podczas gdy IV i V były naziemnymi budynkami. Firma Topf i Synowie z Erfurtu dostarczyła piece krematoryjne. Wszystkie obiekty były gotowe do użytku między marcem a czerwcem 1943 roku, stanowiąc mroczny etap historii ludzkości.
Transporty i Selekcje
Żydzi skazani na zagładę byli przewożeni do Auschwitz-Birkenau transportami kolejowymi, często w nieludzkich warunkach. Niektóre transporty z Europy Zachodniej przybywały w zwykłych wagonach pasażerskich. Do 1944 roku przystankiem transportów było miejsce zwanym Judenrampe, leżące pomiędzy Auschwitz I a II. W tym okresie tory doprowadzono bezpośrednio do obozu, w obawie przed masowymi transportami z Węgier.
Wielu skazanych trafiało bezpośrednio do komór gazowych, ale stosowano także selekcję. Niektórzy byli przeznaczeni do pracy przymusowej lub zbrodniczych eksperymentów medycznych. Pozwalało to na krótkotrwałe przedłużenie życia. Starcy, chorzy i dzieci natomiast byli bezwzględnie uśmiercani gazem.
Proces Selekcji
Selekcji poddawani byli jedynie więźniowie żydowscy. Reszta była włączana do ogólnej liczby więźniów obozu. Po selekcji, wszyscy, zarówno ci wybrani do pracy, jak i ci skierowani do komór gazowych, byli pozbawiani rzeczy osobistych. Te przedmioty przechodziły do sektora znanego jako Kanada, gdzie były segregowane i przekazywane na własność III Rzeszy.
Nowi więźniowie trafiali do budynku sauny, który był miejscem kluczowym w procesie łamania ludzkości. Po odcinaniu od rodzin, obnażaniu, strzyżeniu i tatuowaniu, więźniowie byli umieszczani w barakach i poddawani brutalnym praktykom przez SS, kapo i blokowych. Numer obozowy, tatuowany w Saunie, zastępował nazwisko więźnia – praktyka jedyna w Auschwitz-Birkenau.
Budowa i Warunki Życia w Barakach Murowanych
Baraki murowane, wzniesione na tzw. odcinku BI, rozpoczęto budować jesienią 1941 r. Każdy z nich miał pomieścić ponad 700 więźniów, co przyprawia o dreszcze, gdy zastanawiamy się nad klaustrofobicznymi warunkami, jakie musieli znosić.
Wnętrze baraku podzielono na 60 przegród, z trzema poziomami do spania, tworzącymi łącznie 180 legowisk, nazywanych „buksami”. Każde z tych legowisk miało służyć do spania czterem więźniom, co dodatkowo pogarszało warunki bytowe. Baraki pierwotnie nie miały podłogi, a jedynie klepisko, zastąpione później warstwą cegieł lub wylewką z betonu. W zimie brakowało skutecznego ogrzewania, co sprawiało, że żelazne piecyki nie radziły sobie z dogrzaniem całego pomieszczenia.
W 1944 r. część baraków została przystosowana na umywalnie i ustępy, choć wcześniej brakowało w nich nawet podstawowych urządzeń sanitarnych. To zaledwie wstęp do bolesnej historii, którą zapisują baraki murowane w drugiej części Birkenau.
Baraki Drewniane: Surowa Rzeczywistość Codziennego Istnienia
Baraki drewniane, zwane również barakami typu stajennego, zdominowały przede wszystkim odcinki BII i BIII obozu. Te budynki, choć z pozoru mniej imponujące niż murowane, także były areną dla wielu dramatycznych przeżyć więźniów.
Konstrukcja i Warunki Życia w Barakach Drewnianych
Baraki drewniane nie posiadały okien, zastępując je świetlikami umieszczonymi w górnej części, po obu stronach. Zimą ogrzewano je za pomocą przewodu kominowego ciągnącego się przez całą długość budynku. Wnętrze baraku było podzielone na 18 przegród, pierwotnie projektowanych dla koni, co wskazuje na surowość warunków.
Dwie przegrody przy wejściu były zarezerwowane dla więźniów funkcyjnych, podczas gdy tylne części baraku pełniły funkcję miejsca na pojemniki na fekalia. W pozostałych przegrodach znajdowały się trzypiętrowe drewniane łóżka lub trójpoziomowe drewniane prycze, zapełnione papierowymi siennikami wypełnionymi tzw. wełną drzewną. To właśnie tam więźniowie spali, doświadczając niewyobrażalnych warunków życia.
Dziedzictwo Tragedii
Obecnie, gdy patrzymy wstecz na to miejsce przesiąknięte krwią i cierpieniem, pamiętajmy o tych, którzy stracili życie w Auschwitz II – Birkenau. To dziedzictwo nigdy nie powinno zostać zapomniane.
Przeczytaj o klasztorze Monte Cassino
Podsumowanie
Historia Auschwitz II – Birkenau to opowieść o bezprecedensowym okrucieństwie, które naznaczyło ludzkość. Obozy koncentracyjne stały się miejscem masowej zagłady, a życie w nich było piekłem na ziemi. Niemniej jednak, pamięć o tych tragicznych wydarzeniach jest niezbędna, aby przeciwdziałać podobnym tragediom w przyszłości.
Brak komentarza